بینامتنیت مضامین اخلاقی قرآن با غزلیات عربی دیوان شمس

یادگرفته­های هر شخص، خواه ناخواه در کلام و گفتارش انعکاس می­یابد و گفتار هر شخصی به تناسب بهره­گیری از منابع مختلف دستخوش تغییرات و تأثراتی است که متون و آموزه­های پیشین بر او دیکته می­کنند. شاعران نیز که همواره یک قدم از افراد دیگر در کشف نهان اشیا جلوترند، از این پدیده مستثنا نیستند؛ بلکه قصاید و اشعار شاعران به شکل بارزی، انعکاسی است از آموزه­های مختلفی که فراگرفته­اند. آموزه­های قرآنی دراین‏میان بخش وسیعی از پیش‏فرض­های ذهنی شاعران را شکل می‌دهد. در آثار مولانا نیز می­توان نمود عینی این آموزه­های اخلاقی قرآن را مشاهده کرد؛ از جمله در دیوان شمس که بخش وسیعی از آن را ابیات عربی تشکیل داده است. پژوهش حاضر بر آن است که نشان دهد چگونه مولانا معنایی عارفانه را با آیات بیان کرده است و برای تبیین این مسئله از روش تحلیلی و توصیفی بهره برده و با استناد به بینامتنی مضمون و لفظ این هم­تنیدگی مضامین آیات قرآنی را با کلام مولانا در غزلیات عربی­اش به تصویر کشده است. نتیجه این پژوهش در دو محور زیر خلاصه می­شود: نخست اینکه مولانا به دفعات زیاد، لفظ و مضامین آیات قرآنی را در غزلیات عربی به کار برده است؛ دوم آنکه تغییراتی ظریف در لفظ، معنا و موسیقی واژه­ها ایجاد کرده تا بهتر بتواند پیام مورد نظر خود را به مخاطبش منتقل کند.